8 دسامبر 2025- موکورمایکوزیس یک عفونت قارچی تهدید کننده ی حیات است که معمولاً افراد دچار نقص ایمنی را مبتلا می کند؛ مانند بیماران مبتلا به بدخیمیهای خونی (لوسمی و لنفوم)، گیرندگان پیوند سلول های بنیادی، و بیماران دیابتی. دیابت ملیتوس، شایع ترین بیماری زمینه ای در بیماران مبتلا به موکورمایکوزیس است. با این حال، بروز این عفونت در افراد با علل مختلف نقص ایمنی ذاتی یا اکتسابی نیز افزایش یافته و این افزایش احتمالاً چندعاملی است. قارچ های خانواده یMucorales عامل بیماری هستند؛ گونه های Rhizopus،Mucor و Rhizomucor اغلب مسئول عفونت انسانی هستند. اسپورهای قارچی معمولاً از طریق استنشاق وارد دستگاه تنفسی می شوند، اما می توانند از راه پوست (در اثر تروما) یا بلع تصادفی نیز وارد بدن شوند.
موکورمایکوزیس رینو- اربیتال- سربرال
همانطور که قبلا گفته شد، بیماران دیابتی بیشترین خطر ابتلا به موکورمایکوزیس را دارند. شایع ترین شکل در این بیماران موکورمایکوزیس رینو- اربیتال- سربرال است که یکی از سه نوع موکورمایکوزیس رینوسربرال محسوب می شود (در کنار رینومگزیلاری و رینو-اربیتال). علائم شایع موکورمایکوزیس رینوسربرال شامل رینوره (نشت مایع مغزی نخاعی از بینی)، سردرد، نواحی نکروتیک در داخل بینی یا دهان، و اپیستاکسی (خونریزی حاد از سوراخ بینی، حفره ی بینی یا نازوفارنکس) است. علائم پیشرفته تر می تواند شامل التهاب چشم و درگیری اعصاب جمجمه ای باشد.
ایمنی مختل شده در دیابت و موکورمایکوزیس
جنبه های مختلفی از دیابت ملیتوس(DM) وجود دارد که محیطی مناسب برای رشد قارچ های Mucorales ایجاد می کند. پیش از هر چیز، بیماران مبتلا به دیابت معمولاً دچار اختلال در ایمنی ذاتی و اکتسابی هستند، که این امر آن ها را نسبت به انواع عفونت ها، به ویژه موکورمایکوزیس، آسیب پذیرتر می سازد؛ چرا که این عفونت به ندرت در افراد بدون ضعف ایمنی دیده می شود.
هنگامی که بدن در معرض اسپورهایMucorales قرار می گیرد، یک سیستم ایمنی سالم ماکروفاژها را به سمت اسپورها می فرستد تا آن ها را فاگوسیت کرده و از جوانه زنی شان جلوگیری کند. در مقایسه، بیماران دیابتی اغلب مسیرهای فاگوسیتوز تغییر یافته دارند، به گونه ای که ماکروفاژها قادر به بلعیدن این اسپورها نیستند. در نتیجه، اسپورهای آزاد متورم شده و در عروق دستگاه تنفسی جوانه می زنند.
اگرچه سلول های چند هسته ای پلی مورفونوکلئر(همان نوتروفیل ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها که دفاع بدن در برابر عفونت ها هستند) به این نواحی جذب می شوند، عملکرد آن ها در بیماران دیابتی مختل شده است که توانایی جلوگیری از تکثیر قارچ های Mucorales را محدود می کند. در نتیجه، اسپورهای قارچی می توانند به طور گسترده به بافت ها و عروق بزرگ حمله کنند.
نقش آهن و pH
علاوه بر اختلال سیستم ایمنی در بیماران دیابتی که امکان تکثیر قارچ های Mucorales را فراهم می کند، سطح آهن و pH در این بیماران نیز می تواند در ایجاد موکورمایکوزیس نقش داشته باشد. در شرایط کشت آزمایشگاهی، گونه یR. oryzae از خانواده ی Mucorales نمی تواند در سرم انسانی زنده بماند، زیرا پروتئین های حامل آهن، آهن را به طور کامل به دام می اندازند. در مقابل، در محیط های کم آهن، این قارچ با استفاده از سیستم جذب آهن با تمایل بالا(high-affinity iron permease) قادر است آهن را به دست آورد و در چنین شرایطی رشد کند.
وقتی pH سرم انسانی کاهش می یابد ــ که اغلب در کتواسیدوز دیابتی رخ می دهد ــ گونه یR. oryzae می تواند ظرفیت اتصال آهن توسط پروتئین ترانسفرین را مختل کند. این اختلال باعث آزاد شدن آهن در سرم می شود و آهن آزاد به راحتی توسط اسپورهای Mucorales مصرف شده و شرایطی مناسب برای رشد و تکثیر آن ها فراهم می گردد.
اپیدمیولوژی دیابت و موکورمایکوزیس
طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۱۴، حدود ۴۲۲ میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت بودند و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۴۵ این رقم به ۷۰۰ میلیون نفر برسد. در کشورهای در حال توسعه مانند هند، شیوع دیابت در افراد تحصیل کرده و شهری بیشتر از افراد کم سواد یا روستایی است. موکورمایکوزیس بیشتر در بیماران با دیابت کنترل نشده دیده می شود و میزان مرگومیر آن بین ۳۲ تا ۵۷ درصد گزارش شده است.
تشخیص و درمان
موکورمایکوزیس و آسپرژیلوزیس علائم مشابهی دارند، بنابراین تشخیص افتراقی فوری ضروری است. روش های تشخیص شامل:
· وجود بیماری های همراه، به ویژه دیابت
· علائم رادیولوژیک سازگار با موکورمایکوزیس
· بیوپسی بافت برای بررسی میکروبیولوژیک
پس از تأیید تشخیص، داروهای ضد قارچی خاصی می توانند مؤثر باشند، هرچند بسیاری از ضد قارچ های رایج برMucorales بی اثرهستند. علاوه بر درمان دارویی، دبریدمان جراحی برای برداشتن بافت نکروتیک و باقی گذاشتن بافت زنده توصیه می شود تا امکان رساندن داروی ضد قارچ به نواحی آلوده فراهم گردد.
منبع:
https://www.news-medical.net/health/Diabetes-and-Mucormycosis.aspx